Yaşlı kişilerin tüm insan haklarından yararlanması konusunda Birleşmiş Milletler Bağımsız Uzmanı’nın “İklim Değişikliği Kaynaklı Afetler ve Daha İyisini Yeniden İnşa Etme Bağlamında Yaşlılar” konulu bir rapor için yaptığı katkı çağrısını Türkçeye çevirdik ve sizlerle paylaşıyoruz.

Rapora katkı için son tarih 01.05.2023 olarak belirlenmiştir ve sunulacak görüşlerin 1500 kelimeyi geçmemesi gereklidir.

Bu raporda Bağımsız Uzman, iklim değişikliğiyle bağlantılı afetler karşısında yaşlıların insan haklarını inceleyecektir. Rapor, Ekim 2023'te Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 78. oturumuna sunulacaktır. Katkı çağrısının orijinal metnine ulaşmak için: https://www.ohchr.org/en/calls-for-input/2023/call-inputs-report-older-persons-context-climate-change-induced-disasters-and

Altıparmak Hukuk Bürosu

Çeviren: Stj. Av. Defne Soyer

Birleşmiş Milletler Yaşlı Kişilerin Tüm İnsan Haklarından Yararlanması Konusunda

Bağımsız Uzman Katkı Çağrısı

İklim Değişikliği Kaynaklı Afetler ve Daha İyisini Yeniden İnşa Etme Bağlamında Yaşlılar

SON TESLİM TARİHİ

01 Mayıs 2023

Amaç

Bağımsız Uzman'ın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 78. oturumuna sunacağı rapor hakkında bilgi vermek

Arka plan

Yaşlılar, hastalıkların yayılması, sıcaklık değişiklikleri ve doğal afetlerin sıklığının ve yoğunluğunun artması da dahil olmak üzere iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinden en çok etkilenenler arasındadır.

İnsan Hakları Konseyi'nin 44/7 sayılı kararında belirttiği üzere, uluslararası insan hakları hukuku kapsamında Devletler ve işletmeler dahil olmak üzere diğer yükümlülük sahipleri, 'iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini ele almak konusunda eyleme geçerken, uygun olduğu takdirde yaşlılarınki de kapsayacak şekilde insan haklarını geliştirilmeli, korumalı ve saygı göstermelidir'.  Ancak yaşlılar iklim değişikliğinin etkileriyle karşı karşıya kaldıklarında homojen bir grup oluşturmazlar. Tüm yaşlılar tarafından hissedilen olumsuz etkiler, toplumsal cinsiyet, etnik köken veya ekonomik veya göçmenlik durumu gibi çeşitli ve birbiriyle kesişen eşitsizlik ve ayrımcılık faktörleri nedeniyle daha da artmaktadır. Örneğin yaşlı kadınlar, etnik azınlıklara mensup yaşlılar, yaşlı yerliler ve engelli yaşlılar iklim değişikliğiyle ilgili zararlardan orantısız bir şekilde etkilenmektedir. Yaş ayrımcılığı, yaşlıların insan hakları üzerindeki iklim değişikliğinin orantısız etkilerini daha da ağırlaştırmaktadır. Lakin, yaşlılar insani yardım müdahalelerinde ve iklim değişikliğiyle ilgili afet hazırlığı ve yönetiminde genellikle ihmal edilmektedir.

İnsan Hakları Konseyi'nin 44/7 sayılı kararı uyarınca, 2021 yılında Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, iklim değişikliği bağlamında yaşlıların haklarının desteklenmesi ve korunmasına ilişkin bir Analitik Çalışma sunmuştur (A/HRC/47/46). Analitik Çalışma, iklim değişikliği bağlamında yaşlıların haklarını destekleyen ve koruyan uluslararası yasal çerçeveyi analiz etmekte ve yaşlıların iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini ele alma potansiyelini vurgulamaktadır.

Raporun Hedefleri

Yaşlıların tüm insan haklarından yararlanması konusunda Bağımsız Uzman Dr. Claudia Mahler, bir sonraki tematik raporunu iklim değişikliği kaynaklı afetler ve daha iyisini inşa etme bağlamında yaşlılara odaklayacaktır. Rapor, Ekim 2023'te Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 78. oturumuna sunulacaktır.

Bu raporda Bağımsız Uzman, acil durum hazırlıkları ve yönetimi de dahil olmak üzere iklim değişikliğiyle bağlantılı afetler karşısında yaşlıların insan haklarını inceleyecektir. Rapor, iklim değişikliğiyle ilgili acil durum müdahaleleri, aynı zamanda risk yönetimi ve önleyici tedbirlerle ilgili olarak da yaşlıları hesaba katan uluslararası, ulusal ve yerel düzeydeki yasa ve politikaları değerlendirmeyi amaçlayacaktır. Ayrıca, yaşlıların iklim değişikliği afetleriyle ilgili bilgiye erişimi ve buna ilaveten yaşlıların iklim değişikliğiyle ilgili acil durum müdahalesi ve hazırlığına katılımı konusunu da ele alacaktır. Raporun amacı, hükümetler tarafından hayata geçirilen iyi uygulamaların bir kataloğunun yanı sıra mevcut çerçevedeki boşlukların ve ilgili paydaşların karşılaştığı zorlukların bir analizini sunmaktır. Bağımsız Uzman, toplumsal cinsiyet, cinsiyet, ırk, etnik köken, yerli kimliği, engellilik, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, din, sosyal statü, kökeni ve göçmenlik durumu gibi diğer sosyal faktörlerle etkileşimlerini araştırarak konuyu kesişimsel bir perspektiften ele alacaktır. Son olarak Bağımsız Uzman, iklim değişikliği afetlerinin önlenmesi, azaltılması ve afetlere müdahale edilmesinde yaşlıların insan haklarının gözetilmesi konusunda tavsiyelerde bulunacaktır.

Anahtar sorular

Bu bağlamda ve raporunu bilgilendirmek amacıyla Bağımsız Uzman, ulusal ve yerel yönetimler, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları, ulusal insan hakları kurumları, uluslararası ve bölgesel hükümetler arası kuruluşlar, Birleşmiş Milletler kurum ve kuruluşları, aktivistler, akademisyenler ve yaşlılar dahil olmak üzere ilgili paydaşlardan yazılı katkı talep etmektedir.

Mevcut iyi uygulamaların somut örneklerinin paylaşılmasını şiddetle teşvik eder.

Bağımsız Uzman, ilgili tüm paydaşları aşağıdaki konularda görüşlerini paylaşmaya ve yazılı önerilerini sunmaya davet eder:

• Yasal, politik ve kurumsal çerçeveler: Acil afetlere ilişkin ulusal mevzuat var mı? Mevzuat yaşlıların özel ihtiyaçlarını ele alıyor mu? İklim değişikliğine bağlı afetlerin önlenmesi, azaltılması ve/veya bunlara müdahale edilmesine yönelik ulusal bir plan, politika veya strateji var mı ve bu yaşlıları kapsıyor mu? Lütfen uygulanabilirse, ayrıntılı bilgi ve ilgili belgeleri sağlayınız.
• Bilgiye erişim: İklim değişikliğine bağlı afetlerin önlenmesi, azaltılması ve bunlara müdahale edilmesine ilişkin mevcut tedbirler hakkında kamuoyunda nasıl farkındalık yaratıyorsunuz? Temel hizmetlere (örneğin sığınaklara erişim, gıda güvenliği, sağlık hizmetleri, hukuki destek, sosyal hizmetler) erişim hakkındaki bilgiler yaşlı bireyler için nasıl erişilebilir ve kullanılabilir hale getirilmektedir? Lütfen detaylı bilgi veriniz.
• Katılım: İklim değişikliği ile ilgili afetlerin ele alınmasında yaşlıların tam ve anlamlı katılımını sağlamak için yerinde önlemler var mı? Lütfen detaylı bilgi veriniz.
• Kesişimsellik: İklim değişikliğine bağlı afetler, tüm çeşitlilikleriyle belirli yaşlı gruplarını (yaşlı kadınlar, yaşlı LGBTİ bireyler, ulusal, dini ve dilsel azınlıklara mensup yaşlılar ve yaşlı yerliler, mülteciler ve ülke içinde yerinden edilmiş kişiler, engelli yaşlılar, kentsel ve kırsal alanlarda yaşayan yaşlılar ve diğerleri dahil olmak üzere) nasıl etkilemektedir? Lütfen detaylı bilgi veriniz.
• Veri: İklim değişikliğine bağlı afetlerin yaşlı bireyler üzerindeki etkisi hakkında ulusal ve yerel düzeyde ayrıştırılmış veri mevcut mu? İklim değişikliğiyle ilgili afetlerde müdahaleye ilişkin, özellikle yaşlıların bakış açısında veri mevcut mu? Varsa, lütfen rakamları ve bu veriyi sağlayınız.
• Lütfen iklim değişikliğiyle ilgili afetlerin önlenmesi, azaltılması ve bunlara müdahale edilmesinde yaşlıların ihtiyaçlarının ele alınmasına yönelik iyi uygulama örnekleri veriniz.

Sonraki Adımlar

Katkılar nasıl sunulur

Lütfen yazılı başvurularınızı Word formatında ve en fazla 1.500 kelime olacak şekilde İngilizce, Fransızca veya İspanyolca olarak, başlığında 'İklim değişikliği ile ilgili katkı çağrısına başvuru - 2023 Genel Kurul raporu' yazarak, 1 Mayıs 2023 tarihinden önce  hrc-ie-olderpersons@un.org adresine e-posta ile gönderin.

Erken başvurular şiddetle teşvik edilmektedir. Raporlar, akademik çalışmalar ve diğer arka plan materyalleri gibi ek destekleyici materyaller başvuruya eklenebilir. Başvuruda aksi belirtilmediği sürece, alınan katkılar raporun yayınlanması sırasında Bağımsız Uzmanın web sitesinde yayınlanacaktır.