Doğaya verilen zararların cezasız kalmasına son vermek açısından önemli gelişmelerin yaşandığı bir süreçten geçiyoruz. İnsan eliyle derinleşen bir iklim krizinin içindeyiz ve bu krizin etkilerini, gün geçtikçe daha fazla hissediyoruz. Eylemlerimizle çevreye verdiğimiz geri dönüşsüz zararlar, hem bizim hem de gelecek nesillerin sağlıklı bir çevrede yaşam hakkını tehlikeye atıyor. Ekokırımın suç sayılması için yürütülen mücadele, bu suçların cezasız kalmaması için uluslararası ölçekteki girişimlerden en önemlisi sayılabilir.
Haziran 2021’de Stop Ecocide Foundation (Ekokırımı Durdurun Vakfı) öncülüğünde uluslararası uzmanlardan oluşan bir heyet tarafından ekokırım suçunun tanımı konusunda uzlaşıya varılarak bir metin hazırlandı ve bu metin İngilizce olarak kamuoyu ile paylaşıldı. İçlerinde benim de bulunduğum bir hukukçu grubu, metni Türkçeye çevirdi ve yayınladı.
Heyet, ekokırım suçunu şu şekilde formüle etti: “Çevreye ağır ve geniş çapta ya da ağır ve uzun vadeli bir biçimde zarara yol açmasının kuvvetle muhtemel olduğunun bilincinde, yasadışı veya keyfi olarak işlenen fiiller ekokırım suçunu oluşturur.”
Heyet sadece bu tanımı yapmakla kalmadı ve suç tanımında zikredilen ağır, geniş çaplı gibi ifadelerle kastedilenin ne olduğunu aşağıdaki gibi ayrıntılı olarak açıkladı.
Uzman heyeti, bu çalışma ile ekokırım suçunu Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) kurucu sözleşmesi olan Roma Statüsü kapsamında suç haline getirmeyi öneriyor. 2002 yılında resmen yürürlüğe giren UCM, ilk etapta sadece üç suç tipini yargılamaya yetkiliydi. Savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırım suçu. 2010 yılında yapılan UCM Gözden Geçirme Konferansı neticesinde saldırı suçu da mahkemenin yargılama yetkisine dahil edildi ancak bu suçun yürürlüğe girmesi 2017 yılında gerçekleşti. Eğer ekokırım da yeni bir suç olarak Roma Statüsü’ne dahil edilirse, 1945den beri kabul gören ilk uluslararası suç olarak ve mahkemenin yargı yetkisi suçlar bakımından genişleyecek.
Ekokırımın bir suç olarak tanınması halinde, insan merkezi hak anlayışına ek olarak doğa merkezi düşünme açısından da uluslararası anlamda bir adım atılacağını söyleyebiliriz. Doğaya verilen zarar uluslararası ölçekte de suç haline gelecek ve sorumluları cezasız kalmayacak.
Konuyu sadece uluslararası alanda ekokırımın suç olarak tanınması olarak düşünmeyip kendi iç hukukumuzda da ekokırımın suç haline getirilmesi için çaba harcamak gerek. Hukukumuzda geçerli olan “kirleten öder” ilkesi ve sadece para cezalarıyla doğanın tahribatının önüne geçilmesi ne yazık ki mümkün değil. Adalete erişmek için cezaların caydırıcı olması ve sorumluların tespit edilip hukuk önünde hesap vermeleri şart. Doğa ile uyumlu, gelecek nesillerin haklarını gözeten ve refah içinde bir yaşam ancak bu şekilde mümkün olabilir.
Doğayı koruma adına atılacak adımlara bir nebze de olsa katkı sunmak amacıyla çevirip yayına hazırladığımız “Ekokırım Suçu, Hukuki Tanım İçin Bağımsız Uzman Grubu Şerh ve Temel Metin Türkçe Çevirisi” belgesine ulaşmak isterseniz:
https://www.cevrehukuku.org/wp-content/uploads/2021/09/ekokirim-sucu-tekli-sayfa-hali.pdf
Yeşilist https://www.yesilist.com/ekokirimin-bir-suc-olarak-taninmasi-neden-onemli/
