Birleşmiş Milletler Göçmenlerin İnsan Hakları Özel Raportörü, BM Genel Kurulu’un 77. Oturumuna sunacağı raporunu, iklim değişikliğinin etkisi ve göçmenlerin insan haklarının korunması konusuna ayırmaya karar vermiştir. Raportör tarafından hazırlanan çağrı metnini Türkçeye çevirdik aşağıda ilginize sunuyoruz.

Raportör, katkı çağrısında iklim değişikliğinin giderek artan şekilde göçlere neden olduğunu vurguluyor. Kırılganlıkların göç süreci boyunca ve göç hareketinin gönüllü olup olmadığına bakılmaksızın ortaya çıkabileceğinin altını çiziyor ve bu çağrıyla göçmenlerin, özellikle kadınların, çocukların ve iklim değişikliğinden olumsuz etkilenen kırılgan durumdaki kişilerin insan haklarını yakından inceleme amacını taşıdığını belirtiyor.

Rapora katkı sunmak için son tarih 14 Nisan 2022 olup, 2000 kelimeyi aşmayacak katkınızı ohchr-migrant@un.org adresine iletebilirsiniz.

İklim, doğa hakkı ve çevre hukuku alanındaki BM çağrılarını ve uluslararası gelişmeleri sizlerle paylaşmaya devam edeceğiz.

Altıparmak Hukuk Bürosu

Çeviren: Stj. Av. İpek Sezgin

Başvuru Çağrısı

“İklim Değişikliğinin Etkisi ve Göçmenlerin İnsan Haklarının Korunması Hakkında Rapor“

Birleşmiş Milletler Göçmenlerin İnsan Hakları Özel Raportörü

Arka Plan Bilgisi

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi’nin 43/6 sayılı İlke Kararı uyarınca, BM Göçmenlerin İnsan Hakları Özel Raportörü, “Kadınlara, çocuklara, belgesiz veya düzensiz göçmen durumundaki kişilere özgü kırılganlıkları kabul ederek; göçmenlerin insan haklarının tam ve etkili bir şekilde korunmasının önündeki engellerin üstesinden gelmenin yollarını ve araçlarını incelemek” ile görevlendirilmiştir. (paragraf 1(a) İnsan Hakları Konseyi- 43/6 sayılı İlke Kararı) Özel Raportör görevini yerine getirirken, Genel Kurul’un 77. Oturumuna sunacağı raporunu, iklim değişikliğinin etkisi ve göçmenlerin insan haklarının korunması konusuna ayırmaya karar vermiştir.

Göç için giderek daha büyük bir itici kuvvet haline gelen iklim değişikliği, her yıl milyonlarca insanı evlerini terk etmek zorunda bırakmaya devam etmektedir. Dünya Bankası’nın yayınladığı en son Dip Dalgası Raporunda, iklim değişikliğinin 2050 yılına kadar dünyanın 6 bölgesinden 216 milyon insanı kendi ülkeleri içinde yer değiştirmeye zorlayabileceğini ortaya koymaktadır. Ülke içi yerinden edilme ve uluslararası göç arasındaki bağlantı göz önüne alındığında, bu rakamlar iklim değişikliğine bağlı olarak beklenen sınır ötesi göçün boyutlarını ortaya koymaya yardımcı olmaktadır.

Hedefler

Özel Raportör, selefinin Genel Kurul’un 67. Oturumuna sunduğu raporundaki bulgulara da dayanarak,  yakında çıkacak raporunda aşağıdaki sonuçlara ulaşmayı dilemektedir:

• İklim değişikliği, insan hakları ve göç arasındaki karmaşık ilişki ile beraber iklim değişikliği bağlamında uluslararası göçün çok yönlü itici kuvvetlerinin anlaşılmasını geliştirmek;
• Kırılganlıkların göç süreci boyunca ve göç hareketinin gönüllü olup olmadığına bakılmaksızın ortaya çıkabileceğini akılda tutarak göçmenlerin, özellikle kadınların, çocukların ve iklim değişikliğinden olumsuz etkilenen kırılgan durumlara sahip diğer bireylerin insan hakları durumlarını incelemek;
• İklim değişikliği sebebiyle ülke içinde yerinden edilen insanlara karşı sağlanan etkili ulusal önleme, koruma ve yardım araçlarının, insanları menşe ülkelerinden ayrılmaya zorlayan belirleyicileri ve faktörleri en aza indirmeye yönelik katkılarını analiz etmek;
• İklim değişikliğinin etkilerine bağlı iltica ve göç prosedürlerine kabul edilme ve oturma izni için olası bir zemin oluşturan düşünceler ile diğer faktörlerle birlikte iklim değişikliğinin etkileri bağlamında göçmenlerin insan haklarının korunması için somut mekanizmalar sağlayan yerel, ulusal ve bölgesel seviyelerdeki umut verici tüm uygulamaları belirlemek;
• İyi yönetilen göçün iklim değişikliği bağlamında etkili bir uyum stratejisi haline gelebileceğini ve ev sahibi topluluğa ekonomik, çevresel ve sosyal olarak tüm yönlerden olumlu etki edeceğini kabul ederek, iklim değişikliğine uyum seçeneği olarak uluslararası göç için uygun ve esnek göç yolları geliştirme süreçlerini incelemek. 

Anahtar Sorular ve Aranan Katkı/Yorum Türleri

Özel Raportör üye devletlerden, hükümetler arası organizasyonlardan, BM birimlerinden, sivil toplum kuruluşlarından, ulusal insan hakları kurumlarından, iş dünyası temsilcilerinden ve diğer paydaşlardan aşağıdaki konulardan herhangi biri veya tümü hakkında örnek olay incelemeleri, iyi uygulama örnekleri ve karşılaşılan zorluklar da dâhil olmak üzere her türlü katkıyı memnuniyetle karşılamaktadır.

Katkıların Nasıl ve Nereye Gönderileceği

Katkılar e-posta yolu ile gönderilebilir. Bütün başvurular 14 Nisan 2022 tarihine kadar ulaşmış olmalıdır. 

Sorular:

1. Uygulanabilir olduğu takdirde, iklim değişikliği bağlamında ülke içi yerinden edilmeyi ele almaya yönelik mevcut ulusal çabaların insanları göç etmeye zorlayan etkenleri en aza indirgemeye nasıl katkıda bulunduğuna dair lütfen bilgi veriniz. Lütfen iklim değişikliğinin olumsuz etkileri nedeniyle ülke içinde yerinden edilmiş kişiler, özellikle de kadınlar, çocuklar ve belirli kırılganlıklara sahip diğer bireyleri korumak, bu kişilere yardımcı olmak ve bu kişiler için kalıcı çözümler sağlamak adına alınan tüm önlemler ile birlikte, iklim değişikliğinin etkilerinden kaynaklanan kayıp ve zararları en aza indirmek için alınan azaltım ve uyum önlemleri hakkında da bilgi veriniz. Lütfen bu konu kapsamında tespit edilen koruma boşluklarını da açıklayınız.
2. Lütfen ülkenizde ve/veya bölgenizde gözlemlenen iklim değişikliği ile ilişkili olarak sınırları aşan hareketler hakkında, özellikle de karşılaşılan temel zorluklar, etkiler ve insan haklarına ilişkin temel kaygılar hakkında bilgi veriniz. İklim değişikliği, diğer göç faktörlerini nasıl şiddetlendirdi?
3. Lütfen, Devletiniz tarafından ulusal düzeyde iklim değişikliğine bağlı uluslararası göçün ele alınmasında ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine bağlı olarak uluslararası sınırları geçen bireylere koruma sağlanmasında, uluslararası insan hakları ve mülteci hukuku kapsamında ilgili Devlet yükümlülüklerine ne kadar uyulduğunu belirtiniz. Lütfen daha özel olarak, iklim değişikliğinin etkilerinin; ulusal göç yasaları ve politikalarının yanı sıra iltica, geçici koruma ve uzun dönem ikamet izni ve geri dönüş de dâhil olmak üzere diğer prosedürlere göre; kabul edilme ve oturma izni için ne ölçüde geçerli bir zemin olarak kabul edildiğini açıklayınız. Lütfen iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinden kaçan insanlar için koruma, kabul edilme ve oturma izni sağlamak adına inşa edilmiş somut mekanizmaları kapsayan bilgileri de ekleyiniz.
4. Lütfen iklim değişikliği bağlamında ülkelerini terk etmek zorunda kalan insanlar için güvenli ve düzenli göç yolları sağlamak, göç yollarını genişletmek ve kolaylaştırmak için uygulanan ulusal veya bölgesel örnekleri paylaşınız. Lütfen ülkenizin iklim değişikliği bağlamında göçmenlerin güvenli, sistemli ve düzenli olarak hareket etmelerini kolaylaştıran herhangi bir çift taraflı, alt bölgesel, bölgesel, uluslararası mekanizma, sözleşme, çerçeve sözleşme veya program kabul edip etmediğini belirtiniz.
5. Lütfen ülkenizin veya bölgenizin, iklim değişikliği bağlamında uluslararası göçe karşı insan hakları temelli yaklaşımı teşvik eden ve iklim değişikliği bağlamında sınır değiştiren bireylerin insan haklarının korunmasını sağlamak için benimsediği iyi uygulama örneklerini paylaşınız. Lütfen, göçmenlerin özellikle kadınların, çocukların, yaşlıların, engelli bireylerin, yerli halkların, azınlıkların ve iklim değişikliği karşısında belirli kırılganlıklara sahip diğer tüm bireylerin ve grupların insan haklarından etkin bir şekilde yararlanmalarının sağlanması sırasında Hükümetinizin karşılaştığı zorlukları ve varsa tespit edilen koruma boşluklarını paylaşınız.
6. Lütfen ülkeniz tarafından iklim değişikliğine bağlı göç kapsamında gelen göçmenlerin topluma entegrasyonunu desteklemek ve kolaylaştırmak adına alınan önlemler hakkında bilgi veriniz ve göçmenlerin ev sahibi topluluklara katkılarını vurgulayınız.
7. Sivil toplum kuruluşları, ulusal insan hakları kurumları ve diğer paydaşlarla etkileşim: Lütfen, ülkenizdeki sivil toplum kuruluşları ve diğer paydaşlar tarafından geliştirilen iklim değişikliği ve göç ile ilgili tüm somut girişimler, eylemler ve programlar hakkında bilgi veriniz. Lütfen sivil toplum kuruluşları nın ve diğer paydaşların göç ve iklim değişikliği konusundaki çalışmalarının, ulusal politikaların oluşturulmasında ne ölçüde dikkate alındığını açıklayınız.
8. Lütfen iklim değişikliğinin etkilerini hafifletme ve uyum önlemlerinin alınması sırasında COVID-19 salgını bağlamında bu salgına özgü ya da ek olarak karşılaşılan tüm sorunlar hakkında bilgi veriniz.
9. Lütfen iklim değişikliğinin göç üzerindeki etkileri ve etkilenen toplulukların insan hakları ile ilgili diğer bilgileri de iletiniz.

Çağrı metninin orijinal haline ulaşmak için: https://www.ohchr.org/en/calls-for-input/calls-input/report-impact-climate-change-and-protection-human-rights-migrants